مدیریت ریسک ساخت

02 دی 1400 | مهندس صدف برخوردار

مدیریت ریسک ساخت چیست؟

مدیریت ریسک ساخت پروسه شناسایی و تحلیل ریسک های موجود در محل کار به منظور کاهش اثرات مخرب آنها می باشد. پروسه مدیریت ریسک در ساخت و ساز شامل برنامه ریزی، پایش و کنترل رخداد ریسک می باشد.

برنامه مدیریت ریسک ساخت، سندی است که مخاطرات و استراتژی های مقابله با آنها را توضیح داده و در قلب پروسه قرار می گیرد.

پیمان کاران به هنگام مدیریت موثر ریسک با مجموعه ای از چالش ها مواجه هستند؛ از طرفی دیگر بسیاری از مخاطرات بایستی قبل، بعد و حین پروسه ساخت در نظر گرفته شوند.

نرم افزارهای مدیریت پروژه مانند project manager ، با خلق استراتژی مدیریت ریسک با استفاده از چارت گانت با عملکرد بالا و بکار بستن داده های نزدیک به واقعیت، مدیریت ریسک ساخت را به میزان قابل توجهی میسر کرده اند.

در فازهای اولیه مدیریت ساخت، برنامه مدیریت ریسک آماده است. این برنامه خطرات احتمالی در پروژه و نحوه مدیریت آنها را توضیح می دهد؛ در ضمن لازم است یکی از اعضای مجرب تیم مسئول حل و فصل مشکلات را به عهده بگیرد.

انواع ریسک در مدیریت پروژه های ساختمانی

پروژه های عمرانی بسیار پیچیده بوده و ممکن است شما را در معرض گستره ای از خطرات داخلی و خارجی قرار دهند. به منظور حذف موثر این خطرات، لازم است مجموعه ای از قوانین، آیین نامه ها و دستورالعمل ها حین ساخت مورد توجه قرار گیرند. متعاقباً هیچ راه حلی برای حذف کامل خطرات وجود ندارد، چرا که همیشه المان های نامشخص حین ساخت پروژه رخ می دهند. شناسایی انواع مختلف مخاطرات و کنترل آنها، بهترین راه برای مدیریت آنهاست.

انواع ریسک ساخت و ساز بدین شکل تقسیم بندی می شوند:

1-ریسک مدیریتی و سازمانی

2-ریسک پیمانی

3-ریسک جسمی

4-ریسک ماشین آلات

5- ریسک زیست محیطی

6- ریسک مالی

7- ریسک قانونی

8- ریسک طراحی/تکنیکی

1- ریسک مدیریتی و سازمانی

این ریسک به انتخاب نادرست اعضای تیم، پرونده سازی ناقص حین انجام پروژه، کنترل کیفی ضعیف، تصمیمات نادرست در زمان مقدر شده و عدم توجه به نکات ریز بازخوردها در جلسات مدیریتی باز می گردد. در صورتیکه ریسک به موقع شناسایی نشود، راهکارهای بعدی در مدیریت ریسک برای کنترل آن چندان سودمند نخواهند بود.

2- ریسک پیمانی

جداول زمانی غیر واقع بینانه، ضوابط پیمانی ضد و نقیض، تأخیر در بدست آوردن مالکیت زمین، کوتاهی در پرداخت به موقع حق الزحمه، اختلاف نظرات و کلیم ها شرایط غیر قابل پیش بینی سایت پروژه همگی در بروز این مدل ریسک دخیل هستند.

3- ریسک جسمی

تجهیز نبودن کارگاه ، عدم دسترسی به مصالح از نظر کیفی و کمی ، بی توجهی به نکات ایمنی مانند استفاده از کلاه، دستکش و کفش مخصوص ، شرایط نامطلوب آب و هوایی مانند سرما و گرمای شدید و بارندگی های سنگین، شرایط کاری پر مخاطره، ضایعات، سرقت، آتش سوزی و ... همه می توانند منجر به وارد آمدن لطمات فیزیکی جبران ناپذیر به کارگران و دیگر اعضای پروژه شوند.

4- ریسک ماشین آلات

دسترسی به حمل و نقل مناسب، تعمیر ماشین آلات و در صورت لزوم جایگزینی قطعات آنها و سوخت گیری نکاتی هستند که میبایست پیش از شروع پروژه به درستی مورد بررسی قرار گیرند چرا که عدم توجه به این نکات تأخیرات غیر ضروری و آسیب های شدیدی را به پروژه اعمال می کند.

5- ریسک زیست محیطی

هنگامیکه افراد با شرایط محیطی که با آن دست و پنجه نرم میکنند نا آشنا باشند، اغلب خطرات زیست محیطی را نادیده می گیرند. هنگام کار در یک پروژه در محلی جدید و ناآشنا، باید اطلاعات خود را پیرامون شرایط آب و هوایی آن منطقه ارتقاء دهید. آمادگی جهت مقابله با مخاطرات آب و هوایی احتمالی، تا میزان زیادی از بروز تأخیرات احتمالی و ضررهای وارده جلوگیری خواهد کرد.

6- ریسک مالی

این ریسک شامل مشکل در تأمین بودجه، تورم، ریسک سرمایه گذاری، اختلاف در نرخ مبادلات ارز، تغییرات در میزان مالیات پروژه و ... می باشد. بروز هرگونه تأخیر در پروژه می¬تواند به افزایش ریسک مالی منجر شود. گاهی اوقات تأخیرات به منجر به نزاع قانونی و در نتیجه جریمه می شوند. لازم به ذکر است که بروز تأخیرات در پروژه های دولتی به علت بروکراسی در پروسه های دولتی امری همیشگیست!

7-ریسک قانونی

تغییر در سیاست های مدیریتی، قوانین، محدودیت های واردات و صادرات، قوانین مربوط به ایمنی و آلودگی و درخواست برای صدور مجوز در صورت اعمال هرگونه تغییر، همگی فاکترهایی هستند که به هنگام ارزیابی ریسک قانونی پروژه میبایست مد نظر قرار گیرند.

8- ریسک طراحی/تکنیکی

ریسک های تکنیکی از آنجا حائز اهمیت هستند که هرگونه بی توجهی به آنها می تواند مانع از حصول نتیجه مورد نظر کارفرمایان شود. این ریسک ها در صورت ارزیابی ناکافی سایت پروژه، بروز خطا در طراحی معماری یا سازه ای و عدم اطمینان از در دسترس بودن مصالح به میزان کافی نمود پیدا می کنند.

پروسه مدیریت ریسک در پروژه

مدیر پروژه یا سرپرست کارگاهی که فاقد دانش کافی در زمینه امور فنی و قرارداد ها و شرایط پروژه است، به راحتی ریسک های احتمالی را نادیده می گیرد. درک صحیح انواع ریسک، مدیریت ریسک ساخت و حصول راهکار مناسب جهت مواجهه با آن را سهل الوصول می سازد.

پروسه مدریت ریسک پروسه شامل مراحل زیر می  باشد:

1- شناسایی ریسک 

2- ارزیابی ریسک

3- تعیین استراتژی پاسخ ریسک

4- اجتناب از وقوع ریسک

5- انتقال ریسک

6- کاهش ریسک

7- پذیرش ریسک

8- اعمال نقشه مدیریت ریسک

9- استراتژی

10- ساختار

11-عملیات

12- در نظر گرفتن اعضای تیم

13- در نظر گرفتن موارد احتمالی و تجدید نظر

1- شناسایی ریسک

هنگام کسب دانش کافی در زمینه ریسک مدیریت پروژه، باید مشخص شود چه بروز چه ریسک هایی در پروژه شما محتمل تر است. ارزیابی ریسک میبایست پیش از شروع پروژه صورت پذیرد تا زمان کافی برای مقابله با هرگونه آسیب احتمالی پیش از بروز آن وجود داشته باشد. برگزاری جلسات برنامه ریزی با اعضای پروژه و ذینفعان جهت کشف تمامی حالت های ممکن که بر پروژه موجود تأثیر می گذارند، یک روش کارآمد جهت شناسایی ریسک می باشد. در جلسات برنامه¬ریزی تمامی اعضای مجموعه قادرند تجربیات خود را به اشتراک گذاشته و از پروژه های قبلی به عنوان رفرنس برای مشخص نمودن اندازه، مقیاس و موقعیت ها بهره بگیرند.

2- ارزیابی ریسک

وقتی تمامی خطرات احتمالی شناسایی شدند، با استفاده از روش های کیفی و کمی، ارزش گذاری می شوند. تکنیک ارزیابی ریسک، با استفاده از داده های موجود شدت وقایع به همراه سطوح مختلف اثرات بعدی در مدیریت ریسک را اندازه می گیرد.

روش کیفی

این روش برای پروژه های متوسط و کوچک بکار گرفته شده و شامل لیست کردن خطرات و اولویت  بندی آنها بر مبنای نقطه نظرات افراد مجرب می باشد. ریسک ها به سه دسته کم، متوسط و بالا دسته بندی شده و هر زمان اطلاعات کافی در دسترس نباشد و یا زمان محدود باشد، روش کیفی برای ارزابی ریسک مورد استفاده قرار می گیرد.

روش کمی

این روش برای پروژه های بزرگ بکار گرفته شده و در آن اثرات ریسک از طریق خرد کردن داده ها و اعداد، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. ارزش پولی پیش بینی شده، بکار بستن نظر متخصصان، تجزیه و تحلیل با استفاده درخت تصمیم گیری و درخت خطا، توزیع احتمالات، منطق فازی، تحلیل حساسیت، محاسبات مونت کارلو و سایر رویکردهای ارزیابی کمی از جمله مثال های این روش می باشند.

3- تعیین استراتژی پاسخ ریسک

پس از شناسایی و ارزیابی ریسک، گزینه های احتمالی جهت پایین آوردن ریسک های موجود مورد بررسی قرار می گیرند. پاسخ ریسک به اجتناب از بروز ریسک، انتقال ریسک، کاهش ریسک و پذیرش ریسک تقسیم بندی می شود.

4- اجتناب از وقوع ریسک

در صورتیکه امکان مدیریت ریسک های بزرگ وجود نداشته باشد، ایمن ترین گزینه اعمال تغییر در محدوده پروژه می باشد؛ برای مثال ممکن است مجبور باشید از اجرای پروژه در مکان های به شدت لرزه خیز اجتناب کنید.

5- انتقال ریسک

معمولاً انتقال ریسک شامل پرداخت حق بیمه ریسک به شخص ثالثی مانند شرکت بیمه یا ضامن است که عواقب آن را پذیرفته است، لازم به ذکر است که انتقال ریسک به معنی حذف آن نمی باشد.

6- کاهش ریسک

این مرحله شامل به حداقل رسانیدن اثرات ناشی ار رخداد یک ریسک نامطلوب و محدود کردن آن به یک سطح قابل کنترل می اشد.انجام اقدامات سریع به مراتب نسبت به تلاش به منظور برطرف نمودن عواقب پس از آن موثرتر هستند. استفاده از راهکارهای ساده تر و انجام آزمایشات لرزه ای و مهندسی همگی قسمت هایی از رویکرد کاهش ریسک به حساب می آیند.

7- پذیرش ریسک

گاهی اوقات لازم است وقوع ریسک را برای پیشبرد اهدافتان قبول کنید. به عنوان مثال می توانید تأخیرات ناشی از شرایط نامساعد آب و هوایی را بپذیرید اما برای پیشبرد پروژه در کنار مسئله پیش آمده تدبیری بیندیشید.

8- اعمال برنامه مدیریت ریسک

هنگام انجام ارزیابی ریسک، میبایست یک برنامه مدیریت ریسک خلق کنید. این برنامه رویکرد پاسخ ریسک را از طریق گردآوری اطلاعات حیاتی برای اعضای تیم و اعمال یکسری گزینه ها جهت انتقال، به حداقل رسانیدن و پذیرش ریسک ساده سازی می کند.

9- استراتژی

استراتژی شامل مدیریت ریسک در سطوح مختلف کاری، استفاده بهینه از مقررات مرتبط با غرامت در بیمه و استفاده از ریسک به منظور ارتقاء حاشیه درآمد می¬باشد.

10- ساختار

این مرحله شامل حصول اطمینان از پوشش جریان کسب درآمد توسط بیمه و عدم مشارکت در پروژه های ساختمانی با ریسک بسیار بالا می باشد.

11- عملیات

این مرحله شامل پروسه تجدید نظر ریسک ، تدارک برنامه های ایمنی و مدارک مربوطه با ذکر کامل جزئیات می باشد.

12- در نظر گرفتن اعضای تیم

مدیریت ریسک یک امر انفرادی و تک بعدی نیست و مستلزم مشارکت تمام اعضای اصلی مجموعه می باشد. به روز رسانی اطلاعات مربوط به ریسک و در نظر گرفتن اعضای تیم در تمام سطوح کاری از واجبات است.

13- در نظر گرفتن موارد احتمالی و تجدید نظر

برای هر ریسکی لازم است موارد احتمالی و تکنیک های جایگزین به منظور تکمیل پروژه را در نظر بگیرید.مدیریت ریسک ساخت امری پیش و پا افتاده نیست که ققط یک بار انجام بگیرد و سپس به فراموشی سپرده شود.

پایش پیوسته به همراه تجدید نظر در مورد استراتژی انجام کار، برای شرکت شما این امکان را فراهم می کند که قابلیت رویارویی با هر نوع ریسکی را داشته باشد. استراتژی شما همچون یک مدرک پویا باید خود را با تغییرات پیش آمده در گذر زمان وفق دهد. حتی اگر تمامی جوانب محاسبه و بررسی شده باشند، لازم است ریسک های باقی مانده با توجه به حضور متغیرهای ناشناخته مجدداً ارزیابی شوند.

افراد دارای مهارت در این زمینه

در صورتی که در این زمینه تخصص یا مهارتی دارید، پس از ثبت نام در سایت و تکمیل فرم مشخصات شخصی ، پروفایل خود را به لیست زیر اضافه نمایید .