• نویسنده: پل یاکوبو

اعتراض همواره ابزاری قدرتمند برای ایجاد تغییر بوده است و فضاهای عمومی بستری را برای مشارکت اجتماعی در جوامع فراهم می کنند. ما در این مقاله به بهانۀ *روز جهانی دموکراسی، به بررسی آفریقا و مجموعه اعتراضات در حال ظهور آن در سال گذشته، و اینکه چگونه شهروندان در کشورهای مختلف عدالت سیاسی را زیر سوال می برند، استانداردهای زندگی بهتر را از دولت خود می خواهند، و حقوق کشور خود را از حاکمیت استنطاق می کنند، می پردازیم. ساکنان این کشورها با برپایی تظاهرات، از راهپیمایی های سازمان یافته در مقیاس بزرگ تا اعتراضات خودجوش کوچکتر، فضاهای عمومی را به شیوه های نمادین و قابل توجه برای تقویت صدای  اعتراض خود مورد بررسی قرار داده اند . این فضاها شامل میادین عمومی با معنای فرهنگی و تاریخی، مکان‌ ساختمان‌های سیاسی یا مکان‌های اعتراضی موقت مانند جاده‌ها و فضاهای باز است. شهرهای آفریقایی از این طریق نشان می‌دهند که چگونه مردم این فضاها را برای خود می‌سازند و چگونه نمی‌توان قدرت تجمع مردم را در آزادکردن ماهیت دموکراتیک فضاهای عمومی نادیده گرفت.

(*روز جهانی دموکراسی : ۱۵سپتامبر یا ۲۴ شهریور روز جهانی دموکراسی نامیده می شود.)

فضاهای دارای اهمیت تاریخی و فرهنگی

مکان‌های تاریخی و فرهنگی، وقتی به‌عنوان فضاهای عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند، نه تنها برای گرد هم آوردن مردم، بلکه برای تقویت ارزش‌های مشترک آنها نیز خدمت می‌کنند. این فضاها معانی قدرتمندی برای جوامع اطراف دارند و تاریخ  بندی شدۀ آنها به عنوان لنگرگاه هایی برای مشارکت اجتماعی و اعتراض مردمی عمل می‌کند.

یکی از نمونه های بارز آن میدان تحریر در قاهره، مصر است. این میدان که در مرکز تجاری شهر واقع شده است، با بیش از 20 میلیون نفر ساکنی که در 9 مایلی این مکان زندگی می کنند، نقشی اساسی در تمام تحولات سیاسی قاهره ایفا کرده است. تاریخچه اعتراضات در این میدان به عنوان یک فضای عمومی، شامل اولین اعتراض به حضور بریتانیا در مصر و معماری استعماری در سال 1946، آتش سوزی بزرگ قاهره در سال 1952 و بسیاری موارد دیگر است که این میدان را به نمادی از آزادی و شورش برای مردم مصر تبدیل کرده است. همین حس از یک میدان عمومی، ساکنان شهر را به تعامل فعال ، بررسی مسائل و کمک به گسترش تظاهرات می کشاند. اخیراً، این مکان محل تظاهرات ضد دولتی و انقلاب های بهار عربی در سال 2011 بوده است.

نمونه دیگر میدان جامع الفنا است که یک فضای فرهنگی مهم در شهر مراکش، و در مراکش است. این میدان مثلثی شکل که توسط رستوران‌ها، غرفه‌ها و ساختمان‌های عمومی احاطه شده است ، فعالیت‌های تجاری روزمره و محل  ملاقات های مردم محلی را فراهم می‌کند. از قرن یازدهم، این مکان فضایی بوده که سنت‌های فرهنگی محبوب مراکش از طریق بیان موسیقی، اجرای آیین های مذهبی و اجراهای هنری در آن متمرکز بوده اند. میراث این میدان تبادل فرهنگی باز و ایجاد فضایی برای صحبت در مورد مسائل به روش‌های منحصر به فرد است. جنبش 20 فوریه در مراکش در سال 2011 تظاهراتی در این میدان بود که خواستار اصلاحات دموکراتیک برای مبارزه با تروریسم بود، در نمونه مشابه دیگر کنفرانس آب و هوایی سازمان ملل متحد COP22 در سال 2016 شاهد آن بود که فعالان جوان از طریق رقص به اعتراض پرداختند.

مکان ساختمان های سیاسی

ساختمان های حکومتی نمادها و ابزارهای زندگی سیاسی هستند. آنها فرهنگ سیاسی و فضایی را شکل می دهند که دولت ها در آن پاسخگو هستند. معماری، تاریخ و فضاهای عمومی آنها، هنجارهای حکمرانی را منتقل می کنند و مکان هایی برای مشارکت مردم در تصمیم گیری های دولتی هستند.

مجمع ملی در شهر نیامی، کشور نیجر، یک مثال بارز است. این ساختمان و میدان آن در اوایل دهه 1950 توسط فرانسوی‌ها ساخته شد و تا زمان استقلال این کشور در سال ۱۹۶۰ در قلب اصلاحات استعماری قرار داشت. این ساختمان نقش مهمی در تصمیم گیری های دولتی ایفا می کند و حس و حال جشن یا تحریک به اعتراض را از ساکنان شهر می گیرد.این ساختمان اخیرا، در کودتای نیجر شاهد تظاهرات مداوم مردم در میدان بوده است که در آن حاکمیت آینده این کشور و آزادی از نفوذ فرانسه مورد حمایت قرار گرفته بود.

میدان استقلال شهر باماکو، یکی دیگر از فضاهای عمومی در این قاره است که اهمیت سیاسی یک سازه را به عنوان فضایی برای اعتراضات و تعاملات اجتماعی منعکس می کند. این ساختمان شامل بنای یادبود مرکزی استقلال واقع در میدان استقلال است و توسط ساختمان‌های دولتی در پایتخت احاطه شده است. این بنا در سال 1995 ساخته شد و نماد استقلال مالی بوده است. اهمیت سیاسی این فضا ، الهام بخش تعاملات سیاسی است و فضای آزادی و شورش را فراهم می کند. در طول سال ها، این میدان نقطه ای برای واکنش شهروندان مالی بوده است تا تصمیمات دولت را زیر سوال ببرند. به طور مشابه نیجر نیز، اخیراً میزبان اعتراضاتی بود که حاکمیت این کشور را از نفوذ فرانسه زیر سوال می برد.

فضاهای اعتراضی موقت

بسیاری از شهرهای آفریقا فاقد میادین عمومی طراحی شده هستند، بنابراین ساکنان اغلب به فضاهای موقتی به عنوان سکویی برای تظاهرات و اعتراضات متوسل می شوند. این فضاها شامل تظاهرات در جاده های اصلی شهر، پارک های باز، ساختمان های عمومی با کاربری های مختلف یا فضای بازارهای عمومی است. معترضان این فضاها را به طور خاص در رابطه با آرمان های اعتراض انتخاب می کنند و به تقویت آن آرمان ها در سطح شهر کمک می کنند.

اعتراضات عوارضی EndSars Lekkiدر سال 2020 در لاگوس، نیجریه، به عنوان یک مثال مهم به شمار می رود . گیت عوارضی به عنوان یک مکان خودرویی و اجتماعی-اقتصادی عمل می کند که بخش اصلی شهر را به جزیره آن متصل می کند. ساکنان معترض به خشونت پلیس، با توجه به عبور روزانه 30 هزار خودرو از این گیت، اهمیت این مکان را به عنوان یک نقطه عطف شهری درک کردند. آنها با تجمع در عوارضی و ممانعت از حرکت وسایل نقلیه، زیرساخت های طراحی شده برای جریان وسایل نقلیه را به یک فضای اعتراضی موقت تبدیل کردند. شکل جدید اعتراضات، شهر را در تنگنا قرار داد و گوش شنوای دولت را نسبت به وضعیت اسفبار ساکنانش باز کرد. اعتراضات عوارضی Lekki نشان می دهد که چگونه مردم می توانند فضاهای عمومی را از آن خود کنند و به روشی دموکراتیک درگیر مسائل اجتماعی شوند.

تظاهرات 2019 علیه رژیم عمر البشیر در خارطوم سودان نمونه دیگری است. اگرچه شهر خارطوم دارای مناطق باز فرهنگی مانند الساحه القدره و ساختمان های با اهمیت سیاسی مانند پارلمان در شهر ام درمان بود، درگیری های نشات گرفته از رژیم، ساکنان شهر را بر آن داشت تا به دنبال یک فضای اعتراضی موقت جدید باشند که با صدای بلند با آنها صحبت کنند. این تظاهرات شامل راهپیمایی هزاران نفر از مردم به سمت مقر ارتش سودان در مجتمع وزارت دفاع و پس از آن تحصن چند روزه در فضای عمومی این مجتمع بود. این فضای موقتی یک انتخاب نمادین از سوی مردم بود که از ارتش می خواست از شهروندان محافظت کند و با آنها برای دستیابی به یک دولت انتقالی همکاری کند.

با این حال، فضاهای عمومی مورد استفاده به عنوان محل اعتراض محدود به سه دسته ذکر شده در بالا نیستند. به عنوان مثال، میدان مسکل در آدیس آبابا، کشور اتیوپی، یک مکان مذهبی است که معنای قابل توجهی برای شهر دارد و ساکنان را به مشارکت اجتماعی و اعتراض می کشاند. سایر فضاهای ساخته شده مانند استادیوم ها، مدارس یا کلیساها نیز به عنوان مکان تجمعات عمل می کنند. این مثال ها بر اهمیت فضاهای عمومی در رشد جوامع و توسعه دموکراسی تاکید می کنند. آنها به عنوان محل تبادل، ترویج تغییرات فرهنگی و زیر سوال بردن آرمان های سیاسی نقش مهمی ایفا می کنند. در حالی که فضاهای عمومی طراحی شده ممکن است برای تجسم دولت ها یا توسعه فرهنگ ساخته شوند ، تخصیص آنها به عنوان مکان های اعتراضی نیز، بر اساس رابطه آنها با شهروندان تعیین می شود.

افراد دارای مهارت در این زمینه

در صورتی که در این زمینه تخصص یا مهارتی دارید، پس از ثبت نام در سایت و تکمیل فرم مشخصات شخصی ، پروفایل خود را به لیست زیر اضافه نمایید .